De re-integratie van gedetineerden is sinds 2005 een cruciale doelstelling van het gevangeniswezen. Om die doelstelling te kunnen realiseren, zijn heel wat hervormingen nodig, ook wat betreft de infrastructuur waarin gedetineerden ondergebracht worden. De klassieke en doorgaans verouderde gevangenissen staan de doelstellingen van een hedendaags gevangenisregime in de weg. Het eerste transitiehuis in Mechelen zou dan ook een heuglijk feit moeten zijn, maar wordt overschaduwd door de beslissing om het in handen te geven van veiligheidsfirma G4S.
Levend dollarteken
Winstmaximalisatie leidt al te makkelijk tot wantoestanden. Dat zou de overheid ondertussen al geleerd kunnen hebben uit eigen ervaring en buitenlandse voorbeelden. Zo hebben private spelers in de zorgsector herhaaldelijk laten zien dat financiële doelstellingen primeren en leiden tot slechte dienstverlening. Denk maar aan de forensisch psychiatrische centra (FPC) en de private woonzorgcentra.
In Engeland heeft de gedeeltelijke privatisering van het gevangeniswezen niet bepaald tot successen geleid. De overheid zag zich vorig jaar verplicht om de gevangenis van Birmingham opnieuw in eigen beheer te nemen nadat de instelling, onder het beheer van G4S, in een complete chaos was verzeild geraakt. In totaal zijn 14 Britse gevangenissen geprivatiseerd, goed voor 15% van de gevangenispopulatie. De bedrijven die ze uitbaten, mikken op een winstmarge van 8 à 10%. Het personeel krijgt in de private instellingen 23% minder betaald dan in overheidsgevangenissen. Bovendien kampen ze in grotere mate met overbevolking en veiligheidsproblemen.
Ook in de VS is de privatisering van het gevangeniswezen ver gevorderd. Private gevangenissen maken er grote winsten en spenderen fortuinen om te lobbyen voor strengere wetten en straffen. Elke veroordeelde die de gevangenis binnenwandelt, is immers een levend dollarteken. Geogroup en CoreCivic zijn de grootste spelers in de gevangenisbusiness van de VS, met in 2017 respectievelijk een omzet van 2,3 en 1,7 miljard dollar.
Moreel onverantwoord
Transitiehuizen zijn een belangrijke stap vooruit in het herdenken en hervormen van het gevangeniswezen. Ze maken deel uit van een totaalplan dat vorm kreeg binnen de vzw De Huizen. Deze laatste streeft naar kleinschalige en gedifferentieerde detentiehuizen, die toelaten dat de gevangenisstraf op een constructieve manier wordt ingevuld.
Private spelers horen in dat verhaal niet thuis. In een opinie op de site sociaal.net noemt criminologe Helene De Vos de keuze voor G4S dan ook moreel onverantwoord: “Een deel van de vrijheidsberoving zal nu worden uitgevoerd door een commerciële organisatie. Het gaat hier dus niet om maatschappelijke betrokkenheid, maar om een bedrijf dat winst wil maken met de vrijheidsstraf.”
(Dit artikel verscheen in Solidair van juli-augustus 2019)