1 mei 2020: De wereld genezen van de dogma's van de markt

Beste vrienden, kameraden,

Ik hoef jullie niet te zeggen dat we in vreemde tijden leven. Een onzichtbare vijand, die zich razendsnel over de wereld heeft verspreid, heeft heel ons leven in een mum van tijd grondig veranderd. Onze wereld staat plots voor een groot deel op losse schroeven. “We kunnen nooit meer terug naar hoe het was”, daar zijn de meeste mensen het vandaag over eens. De meeste mensen begrijpen ook dat vandaag belangrijke keuzes moeten gemaakt worden voor de toekomst. Er is heel veel dat anders zal moeten.

Die onzichtbare vijand waar we vandaag mee te maken hebben, dwingt ons nu al wekenlang om in ons kot te blijven en ons aan allerlei rare regels en maatregelen te houden. Dat is zeker niet altijd even aangenaam en gemakkelijk. Maar laten we vooral blijven beseffen dat dit allemaal heel erg nodig is. Want het virus dat ons vandaag teistert, eist ontzettend veel mensenlevens.

In de VS op dit moment meer dan 60.000 doden, in Italië meer dan 27.000, in het Verenigd Koninkrijk ruim 26.000, in Spanje en Frankrijk meer dan 24.000, … Bij ons gaan we richting 8000 doden en hopen we dat we tegen de zomer onder de 10.000 blijven.

Dat zijn de bikkelharde cijfers. En toch zijn er mensen die verkondigen dat het allemaal overdreven is, dat al die maatregelen zo snel mogelijk weg moeten en dat alles liefst vandaag nog terug moet draaien zoals voorheen.

Zo is er bijvoorbeeld Els Ampe, kandidaat om voorzitter te worden van Open VLD. Eerst zei ze dat deze “lockdowvakantie” maar eens moest ophouden. Daarna riep ze dat het uit moet zijn met de “lockdowdictatuur”. Mevrouw Ampe is er duidelijk niet van overtuigd dat de dingen anders moeten.

Nu ik, net als iedereen, het merendeel van mijn tijd in mijn kot doorbreng, wil ik wel eens wat in de boekenkast neuzelen. Gisteren plukte ik er willekeurig een boek uit met allemaal interviews met Jaap Kruithof, de linkse filosoof die in 2009 overleed. In een interview in 1995 zegt Kruithof: "De dictatuur van de economie is de zwaarste en wreedst mogelijke.”

Kruithof zou dat vandaag ongetwijfeld opnieuw herhalen. Als we vandaag al een dictatuur aan het werk zien, dan is dat niet de “lockdowndictatuur”, maar de dictatuur van de economie.

We horen die weerkinken in de kreten van Els Ampe.
We horen die ook bij Zuhal Demir van de N-VA, als ze zegt dat het melden van het aantal doden schadelijk is voor het toerisme.
We lezen die bij Marc De Vos van de denktank Itinera, als hij schrijft dat we onze sociale verworvenheden nu maar aan de kant moeten schuiven.
We lezen die ook bij Francis Van Eeckhout, CEO van Deceuninck Plastics, die schrijft: ”Als het sterftecijfer weer naar 300 per dag gaat, moeten we misschien eens zeggen: Et alors?”
We lezen die ook bij welzijnseconoom Paul Frijters, die over de dodelijke slachtoffers schrijft: “Voor het merendeel gaat het om mensen die toch niet lang meer te leven hadden.”

Dit zijn de stemmen die zeggen dat de economie belangrijker is dan mensenlevens. Er werden wereldwijd al 228.000 doden geteld en deze stemmen antwoorden daarop: “En dan?”

We herinneren ons nog goed hoe bij de financiële crisis van 2008 de elites ons probeerden te vertellen dat we allemaal in hetzelfde schuitje zaten en allemaal een inspanning moesten leveren. Vervolgens was het de werkende klasse die de rekening voorgeschoteld kreeg.

Vandaag dreigt hetzelfde te gebeuren. We zien dat ook in deze crisis niet iedereen gelijk is. We zien opnieuw tegengestelde belangen en niet iedereen heeft evenveel in de pap te brokken. Er is een klasse die bij de dodental de schouders kan ophalen en omwille van de heilige economie kan beslissen dat het ergste nu wel voorbij is en iedereen terug aan het werk moet. Aan de andere kant is er een klasse die verondersteld wordt daar klakkeloos aan te gehoorzamen.

Laten we dat vooral niet doen. Ik citeer hier graag Herman Loos, docent filosofie en sociologie: “Het is nu dat werknemers, gesteund door vakbonden en het progressieve middenveld, moeten opstaan tegen de Marie-Antoinettes van deze wereld die nog steeds denken dat werknemers geofferd mogen worden op het altaar van een economie die hen kruimels geeft.”

Een tijdje geleden heb ik nog een ander boek uit de kast geplukt: “De Pest” van Albert Camus. Dat boek wordt vandaag begrijpelijkerwijs opnieuw heel veel gekocht en gelezen. Het vertelt de geschiedenis van een stad die ten prooi valt aan een pestepidemie.

Aan het eind van deze schitterende roman zegt de verteller dat er in de mens meer te bewonderen dan te verachten valt. Dat is zeer zeker waar. Dat zien we vandaag in de praktijk heel duidelijk. We zien een enorme solidariteit. Maar die solidariteit komt in hoofdzaak van onderuit, van de gewone mensen, niet van de elites.

De verteller zegt ook dat deze geschiedenis leert wat er gedaan moet worden door mensen die weigeren om plagen te aanvaarden en die moeite doen om genezers te worden. Hij waarschuwt ook dat het gevaar nooit geweken zal zijn, dat de ziekte altijd opnieuw kan opduiken.

Onze samenleving, onze wereld, heeft vandaag ook genezers nodig. Niet alleen om een virus te bestrijden dat ons letterlijk ziek maakt en mensen uit het leven wegrukt, maar om onze samenleving te genezen van alle kwalen die haar hinderen. Zo moeten we de samenleving voor eens en voorgoed genezen van de dogma’s van de markt, de zogezegde natuurwetten van de kapitalistische economie. We moeten onze samenleving genezen van het soort denken dat geld boven gezondheid plaatst, dat het draaien van een fabriek belangrijker vindt dan het leven van mensen.

1 mei is de uitgelezen dag voor de werkende klasse om het genezingsproces aan te zwengelen. Nu, in 2020, is dat meer dan ooit nodig.

Ik wens iedereen dan ook een gezonde 1 mei in eigen kot, maar met een strijdbare blik naar buiten, gericht op de betere wereld van morgen.